Yenidünya düzeninde karşılaşılan ve gelecekte de gündemden düşmeyecek olan en önemli konu başlıkları arasında “sürdürülebilirlik” ve “yenilenebilir enerji” ile “güvenli enerji” yer alacaktır. Günümüzde ülkelerin enerji üretme ve kullanma şekillerinin sürdürülebilir olmadığının belirgin ispatı sera gazı kaynaklı iklim değişiklikleridir. Son dönemlere etkin bir şekilde göze çarpan hususlardan birisi de sürdürebilir bina inşasının arttırılması adına ulusal ve uluslararası pek çok politika ve teşviklerin yaratıldığıdır.
Sürdürülebilir binalar ifadesi çok yeni bir ifade gibi algılanıyor olmasına karşın, yeni inşa edilecek binalarda yenilenebilir enerji kullanımının zorunlu kılındığı birçok yasal düzenlemelerin ses getirmesiyle artık gündemde olacak bir tanım olduğu da aşikârdır.
Binaların çevreye karşı sürekli tüketici konumunda olmaması, bu tüketimi azaltacak adımların atılmasına yol açmış, daha üretken binaların var olması hedeflenmiştir. Bu noktada gerek Türkiye gerek dünya ülkelerinin yasal dayanaklara ihtiyacı doğmuş ve birçok adım atılmaya da başlanmıştır.
Türkiye’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” kapsamında binalarda yenilenebilir enerji zorunluluğunun 1 Ocak 2023 tarihinde başlayacağı yönünde bir hatırlatma da bulunmuştur. Yeni düzenlemeyle birlikte binalar, kullandığı enerjinin bir kısmını yenilenebilir enerji kaynağından sağlayarak, binalarda, normal binalara göre enerji verimliliğinin daha fazla olacağı hedeflenmektedir.
Bakanlık tarafından hazırlanan ve 19 Şubat 2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile binalarda yenilenebilir enerji zorunluluğu ile normal binalara göre enerji verimliliği daha fazla olan ve kullandığı enerjinin belirli bir kısmını yenilenebilir enerji kaynaklarından temin eden “Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar” konseptine geçiş, aşamalı olarak zorunlu hale getirilmiş olup, 5 bin metrekareden büyük olan tüm binaların enerji performans sınıfının en az “B” olacak şekilde inşa edilmesi ve tükettikleri enerjinin en az yüzde 5’ini yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamaları beklenmektedir.
Söz konusu binalarda “C” olan asgari enerji performans sınırının “B” ye çıkarılması ile ısı yalıtım malzemesi kalınlıklarının İstanbul’da ortalama 5 santimetreden 7-8 santimetreye, Ankara’da ise 6 santimetreden 8-9 santimetreye çıkarılarak pencerelerin ısı yalıtım değerlerinin de iyileştirilmesi sağlanacaktır. Bu sayede ısıl konfor şartları bozulmadan enerji tüketimlerinden ortalama yüzde 25 tasarruf elde edilmesi planlanmaktadır.
Bununla birlikte, 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren toplam inşaat alanı 5 bin metrekareyi geçen parsellerde, projeleri bu uygulamaya göre hazırlanmayan binalara ruhsat düzenlenemeyecektir. 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren bu uygulama 2 bin metrekare üzeri tüm binalarda yaygınlaştırılması ve kullanılan enerjinin en az yüzde 10’unun yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanması zorunluluğu getirilmiştir. Buna göre, 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren ise Türkiye’nin enerji ithalatında yıllık azalmanın 7,5 milyar TL ye ulaşması hedeflenmektedir.
Yine bu vesileyle, “Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar” konseptine geçiş aşamaları kapsamında, 2025 sonrasında kademeli olarak yerinde yenilenebilir enerji kullanımı arttırılarak, 2053 itibariyle tüm binaların sıfır enerjili, kendi enerjisini yerinde yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılayan binalar olması beklenmektedir.
Dünya örneklerine bakıldığında, bilindiği gibi 2005 Enerji Politikası Yasası, ABD‘nin enerji politikalarını belirleyen yasadır. 29 Temmuz 2005 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Kongresi‘nden geçmiş, 8 Ağustos 2005’te başkan George W. Bush‘un imzalamasıyla yasalaşmıştır. Artan enerji sorunlarıyla başa çıkmak için sunulan yasayla, çeşitli vergi teşvikleri ve mali teminatlarla Amerika Birleşik Devletleri’nin enerji politikasını değiştirmeyi amaçlanmıştır. 1992 yılındaki düzenleme ise Enerji Politikası Yasası‘ndan daha başarılı olmuş, PUHCA 1935 ve PURPA 1978 gibi kanunların önemli hükümlerini değiştirmiştir.
Amerika Birleşik Devletlerinde binalara kurulan güneş enerjisi sisteminde güneş enerjisinden elde edilecek elektrik enerjisine verilen teşvik 13,3 ABD Doları Cent/kWh ve güneş enerjisi sitemlerinin yurt içinde imalatı söz konusu olduğunda verilecek olan ilave teşvik 0,6-3,5 ABD Doları Cent/kWh arasında değişiklik göstermektedir.
Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde güneş enerjisi ile ilgili politikalar incelendiğinde, Almanya’da yenilenebilir kaynaklarla ilgili yasa ve teşvikler 1990’lı yılların başlarında hayata geçirilmeye başlanmıştır. 1991 yılında çıkarılan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kanunu (Erneuerbare Energien Gesetz, EEG) yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğin alınmasını zorunlu hale getirmiştir. Günümüzde Almanya’da özellikle binalara yönelik yenilenebilir enerji sağlanabilmesi adına yapılan düzenlemelere vergi muafiyeti gibi teşvikler uygulanmaktadır.
Yine İngiltere’de 2006 yılı itibariyle Yenilenebilir Enerji Teşviklerindeki durum incelendiğinde, Energy Saving Trust olarak bilinen fon mekanizması güneş enerji sistemlerinin kurulumunda kW başına 2000 Sterlin teşvik vermektedir. Maksimum teşvik miktarı 2500 Sterlindir ve toplam kurulum masraflarının %50’sini geçmemektedir.
Bununla birlikte, sürdürülebilir binalar yaratmak ve tüketen, çevreye zarar veren binalardan çok bu tüketimi azaltacak uygulamaların bir başka örneği de “yağmur suyu toplama sistemlerinin” kurulmasıdır. Günümüzde su kaynaklarının hızlı bir biçimde tüketilmesi alternatif olarak bir su kaynağı olarak kabul gören yağmur suyunun tekrar kullanılabilmesi düşüncesi yeni inşa edilen binalarda gerekli sistemlerin kurulmasını gündeme getirmiştir.
Özellikle havalimanlarında, askeri bölgelerde, stadyumlarda, turistik tesislerde ve çatı alanı yeterince büyük olan binalarda yağmur sularının toplanarak, basit arıtma işlemlerinden geçirilip kullanıma sunulması binalarda su korunumu için alınabilecek önlemler arasındadır. Dünyadaki birçok ülke de yine bu konuya yönelik farklı teşvik ve yasalar yatmaya özen göstermektedir. Almanya, İngiltere, Japonya, Hindistan, Avustralya ve ABD örnek olarak gösterilebilir.
Örneğin, Almanya su fiyatlarının yüksek olması nedeniyle konutlarda ve çalışma alanlarında 1,5 milyonun üzerinde yağmur suyu toplama sistemi kurulmuştur. Sistemin kurulduğu bölgeye göre 1.200 Euro’ya kadar indirim yapılmaktadır. İngiltere, Sistemin uygulandığı ilk yıl %100 vergi indirimi sağlanmaktadır. Japonya ve Hindistan’da yeni binalarda yağmur suyu kullanılması kanunen zorunlu hale getirilmiştir. Avustralya’da Sydney ve New South Wales’de BASIX bina yönetmeliğine göre yağmur suyu deposunun konut dışında ya da konut içerisinde kullanılarak su tüketiminin azaltılması gerekmektedir. Ve yine ABD’de yağmur suyu kullanan binalarda vergi indirimleri sağlanmaktadır.
Sonuç olarak, Dünya örneklerine de bakıldığında yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını yaygınlaştırmak için mevzuatlar ve uygulamalar dikkatli bir şekilde ele alınmaya devam ettiği görülmektedir. Bu nedenle, yeni inşa edilecek binaların daha “sürdürülebilir” ve daha “az tüketici” olabilmesi adına “yenilenebilir enerji” kaynaklarından faydalanılması yönünde yapılan çalışmaların daha genişleyeceği ve devletlerin politikalarında da en üst sıralarda yer alacağı kuşkusuzdur.
Bu amaçla uygulamada aksayan yönlere, gelişmelere ve belirlenecek yeni hedeflere uygun düzenlemeler yapılmalıdır. Bundan sonra yapılacak toplu konut projelerinde ve sanayi tesislerinde “sürdürülebilir bina yaklaşımı” benimsenerek, gerekirse bu konuya yönelik farkındalık çalışmaları ile akademik destek alınarak eğitimlerin de düzenlenmesi oldukça kıymetlidir.
Yararlanılan Kaynaklar
2005 Enerji Politikası Yasası – Vikipedi
EnergyPolicyAct of 2005 FactSheet
Anıl ÖZDEMİR, Murat PINARLIK, Emre ERCAN; “Sürdürülebilir Binalar İçin Dünyada Uygulanan Devlet Teşvikleri Ve Uygulamaların İncelenmesi”, Türk Bilim Araştırmaları Vakfı (TÜBAV) 1995, Cilt:10, Sayı:1, 2017, Sayfa: 52-60.
E. Özdemir ve H. E. Bağıran, “Güneş Enerjisinden Elektrik Üretiminde Ülkemizde ve AB Ülkelerinde Verilen Teşvikler”, Türkiye 12. Enerji Kongresi, Türkiye (2012).
Zerrin, YILMAZ; “Akıllı Binalar ve Yenilenebilir Enerji”, Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 91, 2006, s. 7-15.
WWF-Türkiye, “Yenilenebilir Enerji Geleceği ve Türkiye”, (2011).
Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220219-2.htm
https://www.aa.com.tr/tr/gundem/binalarda-yenilenebilir-enerji-zorunlulugu-1-ocakta-basliyor/2774211
https://www.ekoiq.com/yeni-binalarda-yenilenebilir-enerji-zorunlulugu-yuzde-10-olacak/
2005 yılında Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı yıl Çankaya Üniversitesi Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı-Anayasa Hukuku alanında yüksek lisans yapmıştır. 2011 yılına kadar Ulaştırma Bakanlığına bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde ODY-ÜDY Eğitmeni olarak görev yapmış olup, yaklaşık 15 yıldır Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde hukukçu olarak çalışmaktadır. TOBB’da ilk olarak Dış Ticaret ve Uluslararası Lojistik alanında çalışmalarda bulunmuş olup, 7 yıla yakın Birleşmiş Milletler temsilciliği yapmış olup şimdi TOBB Reel Sektör AR-GE ve Uygulama Daire Başkanlığında KOBİ Politikaları Müdürlüğünde uzman hukukçu olarak görev yapmaktadır.
Diğer yandan, Gazi Üniversitesi Kamu Hukuku-İdare Hukuku Ana Bilim Dalında idare hukuku kürsüsünde doktora tezini tamamlamaya çalışmaktadır. Türkiye’de YÖK tarafından kabul gören TOBB konulu tezin tamamlanmasından sonra bunu kitaplaştırmayı planlamaktadır.
Bununla birlikte, halihazırda 2023 yılından bu yana Türkiye’de özellikle enerji sektörü ile yenilebilir enerji konusunda kendini uluslararası alanda da kanıtlamış “DÜNDAR HUKUK” VE “DÜNDAR LEGAL SERVICE CONSULTANCY” de Londra bloğunda köşe yazısı yazmaktadır.