TAHKİM TÜRLERİ SERİSİ – 7 / SPOR TAHKİMİ

Spor tahkimi, sporla ilgili anlaşmazlıkların çözümü için özel olarak oluşturulmuş bir yargı mekanizmasıdır. Genellikle spor organizasyonları, kulüpler, sporcular ve yöneticiler arasında çıkan uyuşmazlıkları çözmek amacıyla kullanılır.

Özellikleri itibariyle; “Bağımsızlık ve Tarafsızlık”, “Hızlı Çözüm”, “Uzmanlık” , “Nihai Karar” gibi başlıklarla ilerleyen bu tahkim türünde transfer anlaşmazlıkları, doping davaları, disiplin cezalarına itirazlar, sponsorluk ve ticari anlaşmazlıklar gibi uyuşmazlık konuları yer alır.

Türkiye’de spor tahkimi alanında en önemli kurumlar Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Tahkim Kurulu ve Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kuruludur.

1. TFF Tahkim Kurulu
   1. • Kuruluş Dayanağı: 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kanunu’na göre kurulmuştur.
      • Bağımsız ve Tarafsız: TFF bünyesinde yer alsa da kararlarını bağımsız şekilde alır.
      • Yetki Alanı: “Futbol faaliyetleriyle ilgili her türlü hukuki anlaşmazlık”, “Profesyonel futbolcu sözleşmeleri”, “Lisans işlemleri” ve “Disiplin cezaları ve itirazlar” olarak ifade edilebilir.
      • Özellikleri: TFF Tahkim Kurulu kararları kesin ve bağlayıcıdır. Kararlar yalnızca uluslararası tahkim organlarına (örneğin CAS) taşınabilir.
2. Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu
   • • Kuruluş Dayanağı: 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu’na dayanır.
     • Yetki Alanı: “Federasyonların kararlarına karşı yapılan itirazlar”, “Sporcuların, kulüplerin ve yöneticilerin spor faaliyetlerinden doğan anlaşmazlıkları” olarak ifade edilebilir.
     • Özellikleri: Bakanlık Tahkim Kurulu’nun kararları da kesin ve bağlayıcıdır. Kararların iptali için yalnızca yargı yoluna başvurulabilir.

Spor Tahkimi Süreci Türkiye’de Nasıl İşler?

• • Başvuru: İlgili tarafın, belirlenen süre içinde tahkim kuruluna başvuruda bulunması gerekir.
  • Duruşma: Tarafların savunmaları alınır, deliller incelenir.
  • Karar: Kurul, belirli süre içinde kararını açıklar.

Türkiye’deki spor tahkim kurulları sadece sportif konularla ilgilenir. TFF Tahkim Kurulu’na yapılan başvurularda genellikle 15 günlük süre içinde başvuru yapılmalıdır.

Dünya genelinde spor tahkimi, sporun kendine özgü kuralları ve dinamikleri göz önünde bulundurularak geliştirilmiştir.

1. Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) (Court of Arbitration for Sport / Tribunal Arbitral du Sport – TAS): 1984 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından İsviçre’nin Lozan kentinde kurulmuştur. Lozan, İsviçre (New York ve Sidney’de de şubeleri bulunmaktadır). Amacı, sporcular, kulüpler, federasyonlar ve diğer spor paydaşları arasındaki uluslararası anlaşmazlıkları çözmektir. Yetki Alanı: “Olimpiyat Oyunları ile ilgili tüm hukuki anlaşmazlıklar”, “Doping davaları”, “Transfer ve sözleşme ihtilafları”,  “Disiplin cezaları”, “Sponsorluk ve ticari anlaşmazlıklar” olarak ifade edilebilir. Bununla birlikte, CAS, bağımsız bir yapıya sahiptir ve spor dünyasının en yüksek yargı merci olarak kabul edilir. Verdiği kararlar, İsviçre Federal Mahkemesi dışında başka bir mahkemede temyiz edilemez. Sporcuların haklarını koruma açısından adil ve hızlı karar alma süreçleriyle bilinir.
2. FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (DRC) (Dispute Resolution Chamber – DRC): FIFA bünyesinde yer alan bu kurul, genellikle futbolcular, kulüpler ve menajerler arasındaki ticari ve sözleşmesel anlaşmazlıklara bakar. Kararları doğrudan CAS’a taşınabilir.
3. IOC Tahkim Paneli: Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin oluşturduğu bu panel, Olimpiyat Oyunları sırasında ortaya çıkan acil anlaşmazlıkları çözmek için özel olarak çalışır. Hızlı karar mekanizması sayesinde sporcuların ve organizatörlerin mağduriyet yaşamasının önüne geçer.
4. Uluslararası Federasyonların Kendi Tahkim Kurulları: FIFA, UEFA, FIBA, ITF gibi uluslararası federasyonların da kendi bünyelerinde tahkim kurulları bulunur. Bu kurullar genellikle federasyon içi disiplin cezaları ve organizasyon kurallarına ilişkin uyuşmazlıkları karara bağlar.
5. Ulusal Spor Tahkim Kurulları: Çoğu ülkede, sporla ilgili hukuki uyuşmazlıkların çözümü için ulusal tahkim kurulları oluşturulmuştur. Türkiye’deki TFF Tahkim Kurulu ve Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu buna örnektir.
6. İsviçre Court of Arbitration for Sport (CAS): Spor dünyasının en yüksek yargı organıdır ve İsviçre merkezlidir. İsviçre, spor hukuku açısından önemli bir merkezdir ve CAS’ın yanında FIFA, UEFA gibi büyük spor kurumlarının da merkezi bu ülkededir.
7. Almanya Deutsches Sportschiedsgericht (Alman Spor Tahkim Mahkemesi): Alman Olimpiyat Spor Konfederasyonu’na (DOSB) bağlıdır ve Almanya’daki sporla ilgili uyuşmazlıkları çözmekle görevlidir. Disiplin cezaları, doping vakaları ve sözleşme ihtilafları gibi konularda yetkilidir.
8. İngiltere Sport Resolutions (UK): Bağımsız bir spor tahkim kuruluşudur ve doping, sözleşme anlaşmazlıkları ve disiplin konularında kararlar verir. İngiltere Premier League başta olmak üzere birçok spor organizasyonu için hukuki çözüm mekanizmasıdır.
9. Fransa Comité National Olympique et Sportif Français (CNOSF): Fransız Olimpiyat Komitesi bünyesinde faaliyet gösterir. Sporcular ve federasyonlar arasındaki anlaşmazlıklarda arabuluculuk ve tahkim hizmetleri sağlar.
10. İspanya Tribunal Administrativo del Deporte (TAD): İspanya Spor İdari Mahkemesi olarak bilinir ve futbol başta olmak üzere tüm spor branşlarında karar verir.
11. Amerika Birleşik Devletleri American Arbitration Association (AAA): Sporla ilgili konularda da uzmanlaşmış geniş çaplı bir tahkim kurumudur. United States Anti-Doping Agency (USADA): Doping davalarında bağımsız tahkim süreçlerini yürütür.
12. Avustralya National Sports Tribunal (NST): Avustralya’daki ulusal spor federasyonlarının kararlarına karşı başvurulabilen bir tahkim organıdır. Hızlı karar mekanizmasıyla bilinir ve doping, disiplin cezaları gibi konularda uzmandır.
13. İtalya Collegio di Garanzia dello Sport: İtalya Ulusal Olimpiyat Komitesi (CONI) bünyesinde çalışır ve spor hukukuna dair geniş yetkilere sahiptir.
14. Kanada Sport Dispute Resolution Centre of Canada (SDRCC): Sporcular, kulüpler ve federasyonlar arasındaki uyuşmazlıkları çözmek için oluşturulmuş bağımsız bir kurumdur.

Görüldüğü üzere, Avrupa ülkeleri genellikle spor tahkimi süreçlerinde daha fazla bağımsız kurum oluşturmuşken, ABD gibi ülkelerde genel tahkim kurumları spor tahkimiyle de ilgilenmektedir. Türkiye, İspanya ve İtalya gibi ülkelerde ise spor federasyonlarının kendi tahkim organları oldukça güçlüdür.

Sonuç olarak, her geçen gün dünyada daha büyük kitleleri etkileyen ve hızla büyüyerek globalleşen spor, birçok gereksinimi de beraberinde getirmiştir.

Bu noktada, spor alanında özellikle ekonomik olarak yüksek bütçelerin varlığı bu alanın evrenselleşmesi göz önüne alındığında yaşanılacak uyuşmazlıklara yönelik tüm dünyada kabul görebilecek spor tahkim mahkemelerinin oluşturulması hasıl olmuştur.

Diğer bir ifade ile spor tahkimine olan ihtiyaç, sporun kendine özgü yapısından ve geleneksel hukuk sistemlerinin bu alandaki uyuşmazlıkları çözmede yetersiz kalmasından doğmuştur. Spor dünyası, dinamik yapısı ve kendine özgü kuralları nedeniyle özel bir çözüm mekanizmasına ihtiyaç duyar.

Spor tahkimi, geleneksel yargı mekanizmalarının yavaşlığı ve sporun kendine özgü ihtiyaçları nedeniyle geliştirilmiş, spor dünyasında düzen ve adaletin sağlanmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu yapı, sporun fair play ruhunu ve rekabetin eşit şartlarda sürdürülmesini korumada kilit bir unsurdur.

Yararlanılan Kaynaklar:

Nuray, Ekşi; “Spor Tahkim Hukuku”, İstanbul, 2015.

Selami Özsoy; “Spor Hukukunda Tahkim”, Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi,2008

https://www.etrhukuk.com/sporda-tahkim-kavrami-cas.html

https://www.tas-cas.org/en/general-information/index/

https://www.ozkul.av.tr/haberdetay/spor-hukukunda-ulusal-ve-uluslar-arasi-tahkim-kuruluslari

https://www.easportslaw.com/news/sports-arbitration

https://www.sportsarbitrationmoot.com/

https://www.changing-perspectives.legal/arbitration/types-of-arbitration/sports-arbitration/

https://inside.fifa.com/legal/court-of-arbitration-for-sport

https://www.clydeco.com/en/insights/2024/05/sports-arbitration-a-perspective-from-the-uk