TAHKİM TÜRLERİ SERİSİ – 5 / MİLLETLERARASI TAHKİM

Bu hafta tahkim serisine “Milletlerarası Tahkim” ile devam edeceğiz. Milletlerarası tahkim, devletler ve özel kişiler arasındaki uyuşmazlıkların, devlet mahkemeleri dışında, bağımsız bir tahkim heyeti tarafından çözülmesidir. Bu süreçte, taraflar arasında anlaşmazlık, bir veya birden fazla hakem tarafından karar altına alınır. Tahkim, tarafların kendi seçtikleri hakemlere başvurabildiği ve devlet mahkemelerinin müdahalesinin sınırlı olduğu bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Milletlerarası tahkim, özellikle ticaret, yatırım anlaşmaları, sözleşmeler ve sınır anlaşmazlıkları gibi uluslararası ilişkilerde önemli bir rol oynar. En yaygın milletlerarası tahkim kurumları arasında Uluslararası Ticaret Odası (ICC) ve Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) yer alır. Tahkimde verilen kararlar, genellikle bağlayıcı olup, ülkeler arasındaki karşılıklı anlaşmalara dayanarak uygulanabilir.

Türkiye’de milletlerarası tahkim, özellikle ticari uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir rol oynamaktadır. Milletlerarası tahkim, tarafların, ulusal mahkemeler yerine, bağımsız bir hakem heyeti önünde uyuşmazlıklarını çözmelerini sağlayan bir alternatif çözüm yöntemidir. Türkiye’de milletlerarası tahkime ilişkin en önemli düzenlemeler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 2016 tarihli Uluslararası Ticaret Hukuku’na ilişkin düzenlemelerle yapılmıştır. Türkiye, 1958 tarihli “Uluslararası Ticaret ve Yatırım Tahkim Sözleşmesi” olan New York Konvansiyonu’na taraf olup, milletlerarası tahkimde mahkemelerin yerine geçebilecek bir sistem oluşturulmasına zemin hazırlamıştır.

Türkiye’de milletlerarası tahkimle ilgili olarak öne çıkan bazı unsurlar şunlardır:

1. Türk Ticaret Kanunu (TTK): Türkiye, milletlerarası ticari uyuşmazlıkların çözümünde tahkime olanak tanımaktadır. TTK’nın 4. kitabında yer alan tahkim düzenlemeleri, tarafların sözleşme özgürlüğünü tanıyarak, tahkim şartlarını belirlemelerine imkan tanır.
2. İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC): Türkiye’de tahkim için önemli bir merkezdir. 2015 yılında kurulan İstanbul Tahkim Merkezi, hem ulusal hem de uluslararası tahkim faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır. ISTAC, yerli ve yabancı yatırımcılar için güvenli ve hızlı bir tahkim çözümü sunmaktadır.
3. New York Konvansiyonu (1958): Türkiye, bu konvansiyona taraf olup, uluslararası tahkim kararlarının tanınması ve icrası konusunda önemli bir taahhütte bulunmuştur. Konvansiyon, tahkim kararlarının dünya çapında tanınmasını ve uygulanmasını kolaylaştırır.
4. Tahkim Sözleşmesi ve Hakem Seçimi: Taraflar, tahkim sözleşmesi yaparak uyuşmazlıkları çözmek için hakem seçebilirler. Türkiye’deki tahkim uygulamaları, özellikle ticaret ve inşaat sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
5. Türkiye’nin Tahkim Politikaları: Türkiye, hem iç hem de dış ticaretin gelişmesini desteklemek amacıyla tahkim sistemine önem vermektedir. Ayrıca, adil bir yargı süreci sağlamak adına, tahkimle ilgili düzenlemelere sürekli olarak yenilikler eklenmektedir.

Türkiye’deki milletlerarası tahkim uygulamaları, tarafların hızlı, gizli ve daha esnek bir çözüm süreci geçirmelerini sağlar. Bu da, hem yerli hem de uluslararası ticaret için önemli bir avantaj sunmaktadır.

Dünyada milletlerarası tahkim, uluslararası alanda uyuşmazlıkların çözülmesinde mahkemeler yerine özel hakem heyetleri tarafından uygulanan bir çözüm yöntemidir. Bu yöntem, taraflar arasında çıkan anlaşmazlıkların bağımsız ve tarafsız hakemler tarafından çözülmesini sağlar. Milletlerarası tahkim, genellikle ticari, yatırım, denizcilik, inşaat, enerji gibi alanlarda kullanılır.

Dünyada önemli milletlerarası tahkim merkezlerinden bazıları şunlardır:

1. Uluslararası Ticaret Odası Tahkim Mahkemesi (ICC): Paris’te bulunan ICC, dünyanın en önemli ve en eski tahkim kuruluşlarından biridir. Ticaret anlaşmazlıkları için yaygın olarak kullanılır.
2. Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi (LCIA): Birleşik Krallık’ta yer alan bu kurum, ticari uyuşmazlıklar için önemli bir merkezdir.
3. Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID): Dünya Bankası’nın bir parçası olan ICSID, özellikle devletler ile yabancı yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıkları çözmek için kullanılır.
4. Stokholm Ticaret Odası Tahkim Merkezi (SCC): İsveç’te bulunan SCC, özellikle Avrupa, Asya ve Afrika bölgelerinde ticari uyuşmazlıkları çözmede önemli bir merkezdir.

Milletlerarası tahkim, özellikle ticaret, yatırım ve denizcilik gibi uluslararası alanlarda sıklıkla tercih edilir. İşleyişi genellikle şu şekilde olur:

1. Tahkim Sözleşmesi veya Klozu: Taraflar, anlaşmazlık çıktığında tahkim yoluna gitmeyi kabul ederler. Bu genellikle ticaret sözleşmelerine eklenen bir tahkim maddesi ile sağlanır.
2. Tahkim Kurumları: Dünya çapında çeşitli tahkim kurumları vardır. Bunlar, tarafların seçtiği hakemleri belirleyen ve sürecin düzenli bir şekilde işlemesini sağlayan kurumlardır.
3. Tahkim Süreci: Taraflar, bir veya daha fazla hakemi seçer. Hakemler, uyuşmazlığın çözülmesi için tarafsız bir şekilde inceleme yapar ve karar verir. Bu karar genellikle bağlayıcıdır ve mahkeme kararlarına benzer şekilde uygulanabilir.
4. Avantajlar:
   • • Hızlı Çözüm: Mahkemelere kıyasla daha kısa sürede sonuçlanabilir.
     • Gizlilik: Tahkim süreci genellikle gizli tutulur, bu da ticari sırların korunmasına yardımcı olur.
     • Esneklik: Taraflar, tahkim sürecini kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabilirler, örneğin hakemlerin sayısı, yeri, dili gibi unsurlar konusunda anlaşabilirler.
5. Zorluklar:
   • • Yüksek Maliyetler: Tahkim, özellikle uluslararası tahkim, bazen yüksek maliyetlere yol açabilir.
     • İcra Zorlukları: Tahkim kararlarının her ülkede aynı şekilde uygulanmaması durumunda, kararların icra edilmesi zor olabilir.

Sonuç olarak, milletlerarası tahkim, dünya çapında ticari ilişkilerde ve yatırım anlaşmazlıklarında etkili bir çözüm yolu sunar. Ancak, taraflar arasında anlaşmazlık çıkmadan önce tahkim şartlarının net bir şekilde belirlenmesi, sürecin sağlıklı işlemesi için önemlidir. Taraflar arasında güven, gizlilik, hızlı çözüm ve uluslararası tanınma gibi avantajlar sunması nedeniyle ticari ve yatırım uyuşmazlıklarında sıklıkla tercih edilmektedir.

Yardımcı Kaynaklar:

https://www.ahmetekin.av.tr/milletlerarasi-tahkim/

Hacı, CAN, “Milletlerarası Tahkim Hukuku”, Seçkin Yayınevi, Ekim, Ankara, 2024.

Prof. Dr. Ziya, AKINCI, “Milletlerarası Tahkim”, 6.baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.

https://www.cooley.com/news/insight/2022/2022-12-31-what-is-international-arbitration

https://en.wikipedia.org/wiki/International_arbitration

https://www.pon.harvard.edu/daily/international-negotiation-daily/international-arbitration-what-it-is-and-how-it-works/

https://gun.av.tr/insights/articles/international-arbitration-in-turkey

https://iccwbo.org/dispute-resolution/dispute-resolution-services/icc-international-court-of-arbitration/

https://www.international-arbitration-attorney.com/what-is-international-arbitration/

https://www.cooley.com/news/insight/2023/2023-07-31-the-main-institutions-of-international-arbitration

https://www.rh-arbitration.com/arbitration-and-investment-law/what-is-international-arbitration/