Bilindiği üzere 2019 yılının Aralık ayında yayınlanan Avrupa Yeşil Mutabakatı Belgesi ile Avrupa 2050 yılında ilk karbon-nötr kıta olmayı hedeflemektedir. Bu hedef ile birlikte Avrupa Birliği bütün sanayisini ve dünyadaki tedarikçilerini dönüştürecek bir strateji uygulamakta, yeşil büyüme stratejisi ortaya koymaktadır.
Bu büyüme stratejisi ile ortaya çıkan kavram olan “yeşil dönüşüm” çevre dostu ve sürdürülebilir bir gelecek elde etmeyi amaçlayan çabaları ifade etmek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Bu kavram, ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamayı amaçlayan bir dizi politika, strateji ve uygulamayı kapsar. Yeşil dönüşümün temel hedefleri arasında enerji verimliliğini artırmak, karbon emisyonlarını azaltmak, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını teşvik etmek, çevre kirliliğini en aza indirmek ve toplumsal katılımı artırmak yer alır.
Yeşil dönüşüm, ekosistemlere daha az zarar veren bir yaşam tarzını teşvik ederek çeşitli endüstrilerin ve toplum sektörlerinin çevresel etkisini azaltmayı amaçlar. Enerji üretimi, ulaşım, tarım ve şehir planlaması dahil olmak üzere çeşitli sektörlerde önlemler uygulanabilir. Yeşil dönüşümün temel unsurları arasında yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş, enerji verimliliğini artırma, atık yönetimini geliştirme ve çevre dostu teknolojilere yatırım yapma yer alabilir.
Yeşil dönüşümün bir diğer önemli yönü de toplumsal farkındalığın ve katılımın teşvik edilmesidir. İşletmeler, sivil toplum kuruluşları ve hükümetler dahil olmak üzere toplumun farklı sektörleri arasındaki iş birliği bu süreçte esastır. Yeşil dönüşüm, iklim değişikliği, doğal kaynakların tükenmesi ve çevresel zorluklara yanıt olarak ortaya çıkmış olup, dünya çapında birçok ülke ve kuruluş bu konuda çeşitli girişimlerde bulunmuştur.
Toplumsal farkındalığın teşvik edilmesi hususunda Türkiye’de özellikle “yeşil dönüşüm” alanına yönelen ve bu konuda çok değerli çalışmalar, hedefler ve stratejiler sunan birçok Kamu kurum ve kuruluşu yer almaktadır.
Bu hedef ve strateji kapsamında ise işletmelerin karbon emisyonları ve bu emisyonların takibi kritik önem taşımakta, yeşil dönüşümün performans göstergesi olarak karbon emisyonlarının azaltılması öne çıkmaktadır.
Paris Anlaşması’nın 2021’de Meclis tarafından kabulü ve daha sonra 2022’de gerçekleşen iklim zirvesi COP27’de ülkemizin azaltım taahhüdünün açıklamasını takiben Türkiye’de Sanayide Yeşil Dönüşüm büyük bir ivme kazanmıştır. Yeşil Dönüşüm kapsamında, kurumların Sürdürülebilir Yönetim Sistemlerini oluşturmaları ve sera gazı salımını azaltma, özetle karbonsuzlaşma öne çıkmaktadır.
Bu kapsamda söz konusu ihtiyacı karşılamak üzere TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TOBB Karbon Platformunu geliştirilmiştir. Platform ile işletmeler Sera Gaz Protokolü (GHG Protocol) ve ISO1464 ile uyumlu olarak karbon emisyon değerlerini kayıt altına alabilecek, bu değerlerin takibini gerçekleştirebilecek ve raporlamaya hazır hale gelecektir. Söz konusu hedef ve stratejilere uyum sağlamak üzere, başta sanayi işletmeleri ile Avrupa’ya ihracat yapan işletmeler olmak üzere TOBB üyesi tüm işletmeler karbon emisyonlarını hesaplamakta, kayıt altına alınmakta ve takibini de sağlamaktadırlar.
Bununla birlikte yine Türkiye Yeşil Sanayi Projesi, sanayi sektöründe çevresel sürdürülebilirliği teşvik etmek, karbon ayak izini azaltmak ve uluslararası yeşil dönüşüm standartlarına uyum sağlamak amacıyla yürütülen bir dizi girişimi kapsamaktadır. Bu projeler, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerini desteklemek ve Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi uluslararası çerçevelerle uyumlu bir sanayi politikası oluşturmak için önem taşımaktadır.
Yeşil Sanayi Projesinin genel amaçları; “Karbon Nötr Üretim”, “Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji Kullanımı”, “Döngüsel Ekonomiye Geçiş”, “Yeşil Finansman ve Teknoloji” ve “Uluslararası Rekabet Gücü” gibi hususlar sıralanabilir.
Diğer yandan, Türkiye’de “Sanayide Yeşil Dönüşüm” başlığında öne çıkan projeler ve politikaları sıralar isek;
- Yeşil Mutabakat Eylem Planı; Türkiye, Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde sanayi sektöründe karbon salınımını azaltmak için stratejik adımlar belirledi. Bu plan, özellikle enerji yoğun sektörlere yönelik dönüşüm süreçlerini hızlandırmayı hedeflemektedir.
- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Çalışmaları; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, “Yeşil OSB (Organize Sanayi Bölgeleri)” modeli ile sanayi bölgelerinde yenilenebilir enerji ve verimli su kullanımı gibi yeşil uygulamaları teşvik etmektedir. Ayrıca, yeşil üretim yapan şirketlere yönelik teşvikler sunulmaktadır.
- Temiz Üretim Teknolojileri Projeleri; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından, sanayide temiz üretim teknolojilerinin yaygınlaştırılması için destek programları yürütülmektedir.
- Yeşil Finansman ve Yeşil Tahviller; Yeşil projelerin finansmanında kullanılmak üzere tahvil ve kredi mekanizmaları geliştirilmiştir. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ) yönelik destekler dikkat çekmektedir.
- Karbon Piyasası ve Ticaret Mekanizmaları; Karbon salınımını azaltmayı teşvik eden karbon ticareti mekanizmalarının oluşturulması ve işletilmesi planlanmaktadır.
Dünyada Öne Çıkan Yeşil Sanayi Uygulamalarını sıralarsak;
- Avrupa Birliği (AB)
Yeşil Mutabakat; AB, sanayi sektöründe karbon salınımını azaltmak için kapsamlı bir strateji geliştirmiştir. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM): Karbon yoğun ürünlerin ithalatına ek maliyetler getirerek yeşil üretimi teşvik etmektedir. Yenilenebilir enerji projeleri ve döngüsel ekonomi stratejileri AB ülkelerinde hızla yayılmaktadır.
- Çin
Yeşil Sanayi Politikaları; Çin, dünyanın en büyük üretim merkezi olarak, karbon yoğun sektörlerde dönüşüm çalışmaları yürütmektedir. “2030 Karbon Zirvesi ve 2060 Karbon Nötr” hedefleri doğrultusunda temiz enerji yatırımları hız kazanmıştır. Elektrikli araç üretiminde dünya liderliğini sürdüren Çin, aynı zamanda güneş paneli üretiminde de öne çıkmaktadır.
- ABD
Yeşil Ekonomi Yatırımları; ABD, Enflasyon Azaltma Yasası (IRA) ile yenilenebilir enerji ve yeşil sanayi projelerine milyarlarca dolarlık teşvikler sunmaktadır. Elektrikli araçlar, hidrojen enerjisi ve karbon yakalama teknolojileri ABD’nin sanayi dönüşümünde ön plandadır.
- Japonya
Yeşil Teknolojiler; Japonya, enerji verimliliği yüksek sanayi ekipmanları ve yenilikçi üretim süreçleri geliştirmede lider ülkelerden biridir. Hidrojen enerjisi altyapısına büyük yatırımlar yapılmaktadır.
- Kuzey Avrupa Ülkeleri
İsveç, Norveç ve Finlandiya gibi ülkeler, çelik üretiminde fosil yakıtları kullanmadan üretim yapan teknolojiler geliştirmiştir. Biyoenerji ve karbon yakalama teknolojileri yaygın olarak kullanılmaktadır.
Sonuç olarak; sanayide yeşil dönüşüm, hem çevreyi koruma hem de ekonomik büyümeyi sürdürülebilir hale getirme açısından kritik bir süreçtir. Küresel ölçekte iş birliği ve inovasyon, bu dönüşümün başarısında kilit rol oynamaktadır.
Bu noktada; 2030 yılına kadar karbon salınımında önemli bir azalma sağlanması, yeşil üretim yapan işletme sayısının artışı, uluslararası piyasalarda çevre standartlarına uyumlu ürünlerle daha güçlü rekabet edebilmesi ve doğal kaynakların daha sürdürülebilir bir şekilde kullanılması v.b. birçok hedef yenidünya düzeninde sanayide yeşil dönüşüm için hedeflenen kriterlerdir.
Bununla birlikte, sanayide yeşil dönüşüm algısı ekonomik büyümeyi çevresel sürdürülebilirlikle uyumlu hale getirmeyi hedefleyen uzun vadeli bir vizyonun parçasıdır. Bu projelerin başarılı bir şekilde uygulanması, hem yerel hem de küresel düzeyde çevresel ve ekonomik faydalar sağlayacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/Detay.php?rid=13260&lst=Haberler
TOBB – Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
Lema, R., & Perez, C; “The green transformation as a new direction for techno-economic development”, 2024; https://www.merit.unu.edu/publications/wppdf/2024/wp2024-001.pdf
Caijuan, Liang; “Exploring the “Green” Transformation Planning of Industrial Parks in the Era of Low Carbon Economy”, World Journal of Engineering and Technology, 2021; https://www.scirp.org/journal/wjet
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0140988321001523
https://www.replasteurasia.com/en/blog/what-is-green-transformation-
https://2030.builders/green-transformation-the-new-age-of-sustainability/
https://www.narterlaw.com/en/green-transformation-in-industry-importance-and-ways/
https://www.deloitte.com/nl/en/issues/climate/what-is-decarbonisation.html
https://ttgv.org.tr/blog/sanayide-yesil-donusum-neden-gerekli
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666123323000065
https://cris.maastrichtuniversity.nl/ws/portalfiles/portal/182941762/wp2024-001.pdf
https://www.merit.unu.edu/publications/wppdf/2024/wp2024-001.pdf
Türkiye Yeşil Sanayi Projesi | TÜBİTAK | Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
2005 yılında Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur. Aynı yıl Çankaya Üniversitesi Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı-Anayasa Hukuku alanında yüksek lisans yapmıştır. 2011 yılına kadar Ulaştırma Bakanlığına bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde ODY-ÜDY Eğitmeni olarak görev yapmış olup, yaklaşık 15 yıldır Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde hukukçu olarak çalışmaktadır. TOBB’da ilk olarak Dış Ticaret ve Uluslararası Lojistik alanında çalışmalarda bulunmuş olup, 7 yıla yakın Birleşmiş Milletler temsilciliği yapmış olup şimdi TOBB Reel Sektör AR-GE ve Uygulama Daire Başkanlığında KOBİ Politikaları Müdürlüğünde uzman hukukçu olarak görev yapmaktadır.
Diğer yandan, Gazi Üniversitesi Kamu Hukuku-İdare Hukuku Ana Bilim Dalında idare hukuku kürsüsünde doktora tezini tamamlamaya çalışmaktadır. Türkiye’de YÖK tarafından kabul gören TOBB konulu tezin tamamlanmasından sonra bunu kitaplaştırmayı planlamaktadır.
Bununla birlikte, halihazırda 2023 yılından bu yana Türkiye’de özellikle enerji sektörü ile yenilebilir enerji konusunda kendini uluslararası alanda da kanıtlamış “DÜNDAR HUKUK” VE “DÜNDAR LEGAL SERVICE CONSULTANCY” de Londra bloğunda köşe yazısı yazmaktadır.